Locker vs Crypto Ransomware: Czym Się Różnią i Jak Się Chronić?

W poprzednim artykule wyjaśniliśmy, czym jest ransomware i jak działa cyfrowy szantaż. Jednak to groźne malware występuje w różnych odmianach. Aby skutecznie się chronić, warto zrozumieć podstawowe różnice między dwoma głównymi typami ataków: locker ransomware a crypto ransomware. Chociaż oba mają na celu wymuszenie okupu, ich metody działania i potencjalne skutki znacząco się różnią.

Ransomware Typu „Locker”: Blokada Dostępu

Jak sama nazwa wskazuje, locker ransomware koncentruje się na zablokowaniu dostępu do zainfekowanego urządzenia – komputera lub smartfona. Zamiast szyfrować poszczególne pliki, ten typ malware uniemożliwia użytkownikowi normalne korzystanie z systemu operacyjnego.

Charakterystyka i Mechanizm Blokady

Po infekcji, locker ransomware wyświetla na ekranie komunikat (tzw. lock screen), który zasłania cały pulpit lub uniemożliwia uruchomienie jakichkolwiek aplikacji poza samym oknem z żądaniem okupu. Może to być zrealizowane np. poprzez pełnoekranowe okno przeglądarki lub modyfikacje uniemożliwiające zalogowanie. Co ważne, lockery zazwyczaj nie szyfrują plików użytkownika. Ich celem jest jedynie zablokowanie interfejsu.

Taktyki Socjotechniczne

Komunikaty wyświetlane przez locker ransomware często wykorzystują socjotechnikę, aby przestraszyć ofiarę. Popularne jest podszywanie się pod komunikaty organów ścigania (np. policji), informujące o rzekomym wykryciu nielegalnych treści i żądające zapłaty „grzywny” w celu uniknięcia konsekwencji prawnych.

Odzyskiwanie Danych

Ponieważ pliki zazwyczaj nie są zaszyfrowane, usunięcie infekcji typu locker i odzyskanie dostępu do systemu jest często możliwe bez płacenia okupu. Wymaga to jednak zazwyczaj interwencji specjalisty lub zaawansowanego użytkownika, który potrafi np. uruchomić system w trybie awaryjnym i usunąć złośliwe oprogramowanie. Do znanych przykładów lockerów należą Reveton czy różne warianty atakujące urządzenia mobilne z Androidem.

Ransomware Typu „Crypto”: Szyfrowanie Plików

Crypto ransomware (lub ransomware szyfrujące) to obecnie najbardziej rozpowszechniony i najgroźniejszy typ tego zagrożenia. Jego działanie polega na zaszyfrowaniu plików ofiary, co czyni je całkowicie niedostępnymi bez posiadania klucza deszyfrującego.

Charakterystyka i Mechanizm Szyfrowania

Po infiltracji systemu, crypto ransomware skanuje dyski w poszukiwaniu plików o określonych rozszerzeniach (dokumenty, zdjęcia, bazy danych itp.). Następnie, używając silnych algorytmów kryptograficznych (często AES i RSA), szyfruje zawartość tych plików. Klucz prywatny, niezbędny do odszyfrowania, jest bezpiecznie przechowywany przez atakujących. Zaszyfrowane pliki często otrzymują nowe rozszerzenia (np. `.locked`, `.crypted`, `.ryk`). W przeciwieństwie do lockerów, crypto ransomware zazwyczaj pozwala na korzystanie z systemu, ale uniemożliwia dostęp do cennych danych.

Odzyskiwanie Danych

Odzyskanie plików zaszyfrowanych przez nowoczesne crypto ransomware bez klucza deszyfrującego jest praktycznie niemożliwe ze względu na siłę stosowanych algorytmów. Jedynymi realnymi opcjami są:

• Przywrócenie danych z aktualnej, nienaruszonej kopii zapasowej.
• Zapłacenie okupu i liczenie na otrzymanie działającego klucza (co nie jest gwarantowane).
• Skorzystanie z narzędzi deszyfrujących udostępnianych np. przez inicjatywę No More Ransom, jeśli klucz do danego wariantu ransomware został odzyskany lub złamany (co zdarza się rzadko dla nowych wariantów).

Przykłady crypto ransomware to m.in. WannaCry, Locky, Ryuk, CryptoLocker, REvil, LockBit i wiele innych.

Inne Typy i Modele Ransomware

Warto wspomnieć, że granice między typami mogą się zacierać, a przestępcy stosują też inne taktyki:

• Scareware: Fałszywe alarmy o wirusach, próbujące wymusić zakup bezużytecznego oprogramowania.
• Doxware/Leakware: Groźba publikacji wykradzionych danych (często stosowana razem z crypto ransomware w atakach typu „double extortion”).
• Ransomware-as-a-Service (RaaS): Model biznesowy wynajmu ransomware przez przestępców.
• Mobile Ransomware: Warianty celujące w smartfony.
• Wiper Malware: Malware niszczące dane, czasem maskujące się jako ransomware.
• DDoS Ransomware: Szantaż z użyciem ataków DDoS.

Kluczowe Różnice: Locker vs Crypto Ransomware

Podsumujmy najważniejsze różnice:

Cecha	Locker Ransomware	Crypto Ransomware
Główny Cel	Zablokowanie dostępu do urządzenia/systemu	Zaszyfrowanie plików użytkownika
Mechanizm Działania	Blokada interfejsu użytkownika	Szyfrowanie danych (AES, RSA itp.)
Wpływ na Dane	Zazwyczaj brak trwałej utraty plików	Wysokie ryzyko trwałej utraty plików
Odzyskanie bez Okupu	Często możliwe (technicznie)	Bardzo trudne / niemożliwe bez klucza/backupu
Dominacja	Mniejsza (obecnie)	Dominujący typ

Metody Ochrony Przed Oboma Typami Ransomware

Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z locker ransomware czy crypto ransomware, kluczowe metody zapobiegania i ochrony są podobne:

• Kopie Zapasowe (Najważniejsze!): Regularny, przetestowany backup najważniejszych danych to absolutna podstawa obrony przed crypto ransomware. Przechowuj kopie offline lub w izolowanym środowisku.
• Aktualizacje: Utrzymuj system operacyjny i wszystkie aplikacje w najnowszych wersjach, aby łatać luki wykorzystywane do infekcji.
• Oprogramowanie Ochronne: Używaj renomowanego antywirusa/pakietu Internet Security z funkcjami ochrony przed ransomware.
• Ostrożność (Phishing): Nie klikaj podejrzanych linków i załączników. Weryfikuj nadawców.
• Silne Hasła i MFA: Utrudniają one uzyskanie początkowego dostępu do systemów.
• Zasada Najmniejszych Uprawnień: Nie pracuj na co dzień na koncie administratora.
• Edukacja i Szkolenia: Budowanie świadomości użytkowników i pracowników firm na temat zagrożeń.

Więcej porad znajdziesz w materiałach CERT Polska.

Podsumowanie

Zrozumienie różnic między locker ransomware a crypto ransomware pomaga lepiej ocenić ryzyko i wybrać odpowiednie metody reagowania. Lockery są irytujące i blokują dostęp, ale rzadko prowadzą do trwałej utraty danych. Crypto ransomware, szyfrując pliki, stanowi znacznie poważniejsze zagrożenie dla integralności naszych informacji. Niezależnie od typu, najlepszą strategią jest zapobieganie infekcji poprzez stosowanie dobrych praktyk cyberhigieny i regularne tworzenie kopii zapasowych.

Chcesz dowiedzieć się, jak w praktyce bronić się przed różnymi typami ransomware i jak reagować w przypadku ataku? Moje szkolenia z cyberbezpieczeństwa (w tym pokazy na żywo!) dostarczają konkretnej wiedzy i umiejętności. Skontaktuj się, aby zabezpieczyć siebie i swoją firmę przed tym groźnym cyfrowym szantażem!